გურამ ნათენაძე

თემა: ძალები საათების სავარაუდო რაოდენობა: 10(+2)

საკითხთა მინიმუმი:

1. მსოფლიო მიზიდულობის ძალა;

2. სიმძიმის ძალა

3. დრეკადობის ძალა,სხეულთა დეფორმაცია.

4. ხახუნის ძალა

5. წონა,უწონობა.

6. ამოცანების ამოხსნა.

თემის ზოგადი მიზანი: მოსწავლე დამოუკიდებლად აკვირდება ბუნების ძალებს: იკვლევს და აანალიზებს მას. დასკვნებს იყენებს პრაქტიკული ამოცანების და პრობლემების გადასაწყვეტად.

თემის ფარგლებში დასამუშავებელი ცნებები

მატერია (ინერცია), სისტემები, სტრუქტურა, , ურთიერთქმედება (ქმედება, უკუქმედება, გრავიტაცია), კვლევის მეთოდი (ცდა, ექსპერიმენტი, გამოკითხვა, ინტერვიუ); დაგეგმვა-განხორციელება (საკვლევი კითხვა, ჰიპოთეზა, უსაფრთხოება, რესურსი, ცვლადი (დამოუკიდებელი, დამოკიდებული) მონაცემი, მონაცემთა ორგანიზება, მონაცემთა ანალიზი, დასკვნა,); მოდელი (ფორმულა) აღმოჩენა, თეორია, კანონი, ტექნოლოგია, მდგრადი განვითარება.

საკვანძო შეკითხვები

· რა არის მოძრაობის მიზეზი?

· რა შემთხვევაში მოძრაობს სხეული ინერციით?

· რა შემთხვევაში მოძრაობს სხეული აჩქარებულად?

· რატომ არ აწონასწორებენ ქმედება-უკუქმედების ძალები ერთმანეთს?

· რა განსხვავებაა სხეულის წონასა და სიმძიმის ძალას შორის?

· რა განსხვავებაა წონასა და მასას შორის?

· რატომ ვერ ვამჩნევთ უნივერსალურ გრავიტაციულ მიზიდულობას საგნებს შორის?

· როგორ გესმით სხეულების დეფორმაცია?

· რაზეა დამოკიდებული ხახუნის ძალის სიდიდე?

· რით განსხვავდება ხახუნი მყარ სხეულებში,ჰაერსა და სითხეში?

აქტივობები

· იდეების გენერირება

· კითხვა-პასუხი

· დისკუსია

· ექსპერიმენტი

· პრეზენტაციები

· პროექტი

· ამოცანების ამოხსნა

· შემაჯამებელი სამუშაო

· პრობლემაზე ორიენტირებული აქტივობა(გაკვეთილი)

იდეები კომპლექსური დავალებებისთვის

· მოსწავლეები გაიხსენებენ ბუნების ძალების შესახებ ადრე ნასწავლი მასალას.

· მოსწავლეები შეადგენენ ბუნების ძალების კლასიფიკაციის სქემას.

· მოსწავლეები გამოთქვამენ ვარაუდებსა და დაახარისხებენ განსახილველი საკითხების მიხედვი.

· მოსწავლეები მოიძიებენ ინფორმაციებს(ტექსტი, ფილმი,სიმულაციური სავარჯიშოები) სხვადასხვა წყაროებიდან, დამუშავებენ , გააკეთებენ პრეზენტაციას,გამართავენ დისკუსიას.

· მოსწავლეები ჩაატარებენ ექსპერიმენტებს სიმძიმის, დრეკადობის და ხახუნის ძალების გამოვლენა-გამოთვლაზე, გააკეთებენ შედარებებს და დასკვნებს.

· მოსწავლეები ჩაერთვებიან პროექტში,რომელიც სახალისო სახით დაიგეგმება (მინი სპექტაკლის სახით იმიტირებული სასამართლო „ვასამართლებთ ძალებს“

· მოსწავლეთა აქტიურობით (ერთობლივად ) ჩატარდება პრობლემაზე ორიენტირებული გაკვეთილი

· მოსწავლეები დაამზადებენ პლაკატებს სასწავლო რესურსის სახით.

· მოსწავლეები შესრულებენ მიმდინარე წერით სავარჯიშოებს და შემაჯამებელ სამუშაოს.

შეფასების ინდიკატორები - მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

კვლ.IX.1.მოსწავლეს შეუძლია განსაზღვროს კვლევის საგანი და კვლევის ეტაპები.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:

· აყალიბებს კვლევის მიზანს;

· გამოთქვამს მოსაზრებას/ვარაუდს;

· განარჩევს მოცემული ამოცანისთვის მუდმივ და ცვლად (დამოუკიდებელ, დამოკიდებულ) პარამეტრებს;

· განსაზღვრავს კვლევითი აქტივობების თანმიმდევრობას;

· არჩევს სათანადო ხელსაწყოებს/ აღჭურვილობას/ინსტრუმენტებს;

კვლ.IX.2.მოსწავლეს შეუძლია კვლევითი პროცედურის განხორციელება/მონაცემების აღრიცხვა.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:

· იყენებს შესაბამის მასალას ან/და აღჭურვილობას და ატარებს დაგეგმილ ცდას უსაფრთხოების წესების დაცვით;

· აწარმოებს დაკვირვებას და/ან გაზომვებს, აღრიცხავს მონაცემებს;

კვლ.IX.3.მოსწავლეს შეუძლია მონაცემთა წარმოდგენა სხვადასხვა საკომუნიკაციო საშუალების გამოყენებით.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:

· იყენებს სხვადასხვა ხერხს (დიაგრამებს, ცხრილებს, გრაფიკებს, სიებს) მონაცემთა წარმოსადგენად;

· იყენებს საინფორმაციო-საკომუნიკაციო ტექნოლოგიებს თვისებრივი და რაოდენობრივი მონაცემების წარმოსადგენად.

კვლ.IX.4.მოსწავლეს შეუძლია მონაცემთა ანალიზი და შეფასება.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:

· იყენებს დიაგრამებს, ცხრილებს და გრაფიკებს მონაცემებს ან ცვლადებს შორის დამოკიდებულების აღსაწერად;

· აანალიზებს მონაცემებს და გამოაქვს დასკვნები;

· ადარებს დასკვნებს გამოთქმულ ვარაუდ

მიმართულება: ფიზიკური მოვლენები

ფიზ.IX.6. მოსწავლეს შეუძლია სხეულთა მოძრაობის და ურთიერთქმედებების აღწერა.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:

· აღწერს ნიუტონის კანონების პრაქტიკული გამოყენების მაგალითებს;

· რაოდენობრივად ახასიათებს ჰორიზონტისადმი კუთხით გასროლილი სხეულის მოძრაობას, აკავშირებს სხეულის ფრენის პარამეტრებს საწყის პირობებთან;

· გეგმავს და ატარებს ცდებს სხეულების დინამიკის შესასწავლად , შედეგებს აანალიზებს და გამოიტანს შესაბამის დასკვნებს;

· ჩამოთვლის მსოფლიო მიზიდულობის ძალის ,დრეკადობის და ხახუნის ძლების გამოვლენის მაგალითებს;

· ადარებს თავისუფალი ვარდნის აჩქარებებს სხვადასხვა ციურ სხეულზე;

· ადეკვატურად იყენებს შესაბამის ცნებებს, კანონებს და ფორმულებს ამოცანების ამოსახსნელად.

მკვიდრი წარმოდგენები:

· სხეული უძრავია ან მოძრაობს თანაბრად და წრფივად, თუ მასზე მოქმედი ძალების ტოლქმედი ნულის ტოლია;

· ძალა არის სხეულის სიჩქარის შეცვლის მიზეზი.

· სხეულის აჩქარება მის მასაზე და მასზე მოქმედ ძალაზეა დამოკიდებული;

· ქმედება იწვევს უკუქმედებას;

· ყველა სხეული მიიზიდავს ერთმანეთს ძალით, რომელიც მათი მასების პროპორციულია და მათ შორის მანძილის კვადრატის უკუპროპორციული.

· სხეული უწონობის მდგომარეობაშია მაშინ ,როცა ის საყრდენთან ან საკიდელთან ერთად ვარდება ერთნაირი აჩქარებით. თუ სხეული საკიდელთან ან საყრდენთან ერთად აჩქარებით მოზრაობს ზევით(ქვევით) მაშინ სხეულის წონა იზრდება(მზირდება)

· დედამიწა მის ზედაპირზე მყოფ ყველა სხეულს ერთნაირ აჩქარებას ანიჭებს g=GM/R2

· სითხეში სხეულის წონა მცირდება;

· სხეული რომ გახდეს დედამიწის ხელოვნური თანამგზავრი მას უნდა მივანიჭოთ დაახლოებით 7,9 კმ/წმ სიჩქარე

· თავისუფალი ვარდნის აჩქარება მუდმივი სიდიდეა ,ის უმნიშვნელოდ იცვლება დედამიწის პოლუსებზე მთვარეზე კი 6-ჯერ ნაკლებია ვიდრე დედამიწაზე.

· დრეკადობის ძალა აღიძვრება სხეულთა დეფორმაციისას და გამოითვლება F=-kx ფორმულით

· ხახუნის ძალის აღძვრის ერთ-ერთი მიზეზი სხეულის ნაწილაკებს შორის მიზიდულებაა.

· ხახუნის ძალის არსებობა განაპირობებს ადამიანის სიცოცხლეს

· სიმძიმის ძალა გრავიტაციული ძალაა, დრეკადობის და ხახუნის ძალები კი მიეკუთვნება ელექტრომაგნიტურ ძალას.

გურამ ნათენაძე

Sunday, July 14, 2019

Sunday, May 26, 2019